Wat is democratie?

Democratie is een bestuursvorm waarbij de macht bij het volk ligt en door het volk wordt uitgeoefend, direct of via vrij gekozen vertegenwoordigers.

De term is afgeleid van het Griekse "demokratia", wat letterlijk "heerschappij door het volk" betekent demos = volk (kratos) = macht/heerschappij).

Belangrijkste Kenmerken

Hoewel er verschillende vormen van democratie bestaan, zijn de meest essentiële kenmerken:

• Volkssoevereiniteit: De hoogste macht ligt bij de burgers.

• Vrije en Eerlijke Verkiezingen: Burgers kiezen hun leiders via verkiezingen die periodiek, geheim en eerlijk moeten zijn.

• Meerderheidsbeginsel: De beslissingen worden genomen op basis van de wil van de meerderheid, maar met respect voor de rechten van de minderheid.

• Grondrechten: Basisrechten en vrijheden (zoals vrijheid van meningsuiting, vergadering en pers) zijn beschermd en gewaarborgd.

• Rechtsstaat: Iedereen, inclusief de overheid, is onderworpen aan de wet.

Hoofdvormen

• Directe Democratie: Burgers nemen direct deel aan de besluitvorming (zoals in het oude Athene of via referenda).

• Indirecte (of Representatieve) Democratie: Burgers kiezen vertegenwoordigers die namens hen beslissingen nemen (dit is de meest voorkomende vorm, zoals in Nederland en België).

Reflectie op onze Democratie

De vraag of wij in een volwaardige democratie leven, nodigt uit tot een kritische beschouwing van onze huidige staatsinrichting. Hoewel Nederland formeel een democratie is, wijzen sommige interpretaties van de definitie op de beperkte, directe macht die de individuele burger heeft.

• Huidig Model: In ons parlementaire systeem kiezen burgers elke vier jaar vertegenwoordigers, die vervolgens de bevoegdheid hebben om namens het volk beslissingen te nemen. De ruimte voor formele mechanismen voor direct burgeringrijpen tussen de verkiezingen door is momenteel beperkt.

• Ontwikkelingsperspectief: Men zou kunnen stellen dat de ontwikkeling van onze democratie nog niet voltooid is. Het huidige bestel biedt wellicht niet altijd voldoende prikkels om de invloed en zeggenschap van de burger verder uit te breiden. Discussies over het vergroten van de directe invloed van de burger stuiten soms op weerstand bij gevestigde politieke partijen.

• Wens voor de Toekomst: Door te kijken naar modellen zoals de Algemene Ledenvergadering van een vereniging, waar leden collectief kunnen debatteren en besluiten nemen, ontstaat het beeld van een potentieel voor meer burgerparticipatie. Het streven naar meer van dergelijke inspraakmogelijkheden voor Nederlandse burgers is een belangrijk doel dat organisaties zoals Burgerplatform mede beogen te realiseren.